Sıfat-eylem (sıfat-fiil) öbeği nedir?

Sıfat-eylemler (sıfat-fiil)  genellikle kendilerinden önceki sözcüklerle öbekleşir. Bu öbekler cümlede değişik görevler üstlenir.

Sona kalan donakalır. / sıfat-eylem öbeği / özne
Biz, sizi arayanı soranı takip edemeyiz. / sıfat-eylem öbeği / nesne
İzmir'e döneceğimden çok emin. / sıfat-eylem öbeği / dolaylı tümleç
İki defa sınava girmiş öğrencilere bir hak daha verilecekmiş. / sıfat-eylem öbeği / sıfat
Önceden belirlenmiş durumlara müdahale etmek istemeyiz.  / sıfat-eylem öbeği / sıfat

ADLAŞMIŞ SIFAT-FİİL

Sıfat-fiiller, sıfatlar gibi belirttikleri adlar düştüğünde adlaşır. Bu türden sıfat-fiillere adlaşmış sıfat-fiil denir.

Karşıdan gelen adamı tanıyorum. / sıfat-fiil
Karşıdan geleni tanıyorum. / adlaşmış sıfat-fiil

Bu ay ödenecek faturaları şu dosyaya koydum. / sıfat-fiil
Bu ay ödenecekleri şu dosyaya koydum. / adlaşmış sıfat-fiil

Kendini bilmez insanlarla uğraşamam./ sıfat-fiil
Kendini bilmezlerle uğraşamam. / adlaşmış sıfat-fiil

Not: Sıfat-fiiller ''-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş'' ekleriyle türetilmiş fiilimsilerdir.

Görün-en köy kılavuz istemez. / sıfat-fiil
Görül-esi şehirlerimiz yok mu hiç! / sıfat-fiil
Bana, görün-mez kaza, mı diyorsun? / sıfat-fiil
Ak-ar su pislik tutmaz görüşü, her zaman doğru olmayabilir. / sıfat-fiil
Çocukları için çalma-dık kapı bırakmadı. / sıfat-fiil
Ak-acak kan damarda durmaz, derler. / sıfat-fiil
Unutul-muş anıların hatırlatılması bazen ilginç olabiliyor. / sıfat-fiil


Aşağıdakilerin hangisinde adlaşmış sıfat-fiil vardır?

A) Yaralılar, ambulansla hastaneye götürülmüş.
B) Öğretmenim, bilenle bilmeyen bir olmaz, derdi.
C) Gelecek ay senden borç alabilirim.
D) Gençlerle sohbet etmeyi herkes beceremez.
E) Ankara'ya gönderilecek kitaplar hazırmış.

Doğru yanıt: B

bilen: adlaşmış sıfat-fiil (bilen kişi)
bilmeyen: adlaşmış sıfat-fiil (bilmeyen kişi)

Aşağıdakilerin hangisinde adlaşmış sıfat-fiil ad tamlamasında tamlayan olarak kullanılmıştır?

A) Tembelin işi hiç bitmez, derler.
B) Baharın gelişi herkesi mutlu etmişti.
C) Bilenlerle bilmeyenleri aynı kefeye koyamazsın.
D) 0, hep görünmezin ardını merak etmiştir.
E) Osman'ın ödeyeceğini ben üstleniyorum.

Doğru yanıt: D

görünmezin ardı / belirtili ad tamlaması
görünmez / tamlayan / sıfat-fiil

Aşağıdaki cümlelerde geçen sıfat- fiillerden hangisi adlaşmış sıfat-fiile örnek gösterilebilir?

A) Yolda yürüyen kadına araba çarptı.
B) Bu koşan çocuk seni de tanır.
C) Uyuyan çocuğu rahatsız etmeyin.
D) Uzayan saçlarını kestirmelisin.

E) Bilirsin ki son gülen iyi güler.
 

Doğru yanıt: E gülen: sıfat-fiil (gülen kişi anlamında kullanılmıştır)