Gizli özne, söylenmemiş öznedir. Sözde özne ise özne gibi görünen nesnedir.
Gizli özne (söylenmemiş özne) gerçek özne(işi yapan özne) olabileceği gibi sözde özne (işten etkilenen özne) de olabilir. Başka bir söyleyişle gizli özne, işi yapan özne ise gerçek özne, işten etkilenen özne ise sözde öznedir.
Aynanın karşısına geçip süslendi. / o-gizli özne-gerçek özne (işi yapan)
Bu konuda defalarca uyarıldı. / o-gizli özne-sözde özne (işten etkilenen)
Gerçek Özne
Etken, dönüşlü ve işteş çatılı eylemlerin yüklem olduğu cümlelerde işi yapan öznelere gerçek özne denir.
Yılmaz biraz önce eve gitti. / Yılmaz-işi yapan-gerçek özne
Kitap her insanı aydınlatır. / kitap-işi yapan-gerçek özne
Biz giyindik, sizi beliyoruz. / biz-işi yapan-gerçek özne
Sözde Özne
Edilgen çatılı eylemlerin yüklem olduğu cümlelerde gerçek özne (işi yapan) belli olmadığı için bu cümlelerde nesne özne gibi görünür. Edilgen çatılı eylemlerin yüklem olduğu cümlelerde özne gibi görünen nesnelere sözde özne denir.
Yılmaz biraz önce eve çağrıldı. / Yılmaz-işten etkilenen-sözde özne
Uygar toplumlarda kitap baş tacı edilir. /kitap-işten etkilenen-sözde özne
O toplantıya biz de davet edildik. / biz-işten etkilenen-sözde özne
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder